Terapeutyczna rola zabawy piaskiem dynamicznym

Terapeutyczna rola zabawy piaskiem dynamicznym

Terapeutyczna rola zabawy (w tym zabawy piaskiem) jest pojęciem, które zyskuje coraz więcej popularności. Zabawki kreatywne odgrywają kluczową rolę w rozwoju dziecka, stymulując jego wyobraźnię, zdolności manualne oraz umiejętności społeczne. Wśród wielu dostępnych na rynku propozycji, szczególną uwagę warto zwrócić na różne rodzaje piasku. Piasek dynamiczny, piasek kinetyczny, piasek puszysty (fluffy sand) oraz piasek hydrofobowy to innowacyjne produkty, które nie tylko dostarczają dzieciom mnóstwo radości, ale również wspierają ich rozwój na wielu płaszczyznach. Przyjrzyjmy się bliżej, jakie walory edukacyjne, kreatywne i sensoryczne kryją w sobie te niezwykłe zabawki.

Czy da się bawić piaskiem, czyli kiedy dorośli wpadli na to, że piasek to dobra zabawka dla dzieci.

Kiedy po raz pierwszy piasek został potraktowany jako zabawka dla dzieci? Pierwszym znanym zastosowaniem piasku do zabawy były tak zwane „piaskownice” ułożone w publicznych parkach Berlina w 1850 roku. W tym czasie ruch przedszkolny w Niemczech zaczął włączać piaskownice do swoich placówek. Dużą rolę w dostosowaniu piaskownic do zabaw dla dzieci odegrał Friedrich Froebel. Wcześniej stoły z piaskiem były zwykle używane do tworzenia diagramów wojennych, ale w 1847 roku, kiedy Froebel otrzymał list od dawnego ucznia o pomyśle piasku do zabawy. Zainteresował się nim na poważnie. Pomysł swojego studenta przekształcił, tworząc wodoszczelne pudełko o głębokości co najmniej stopy, ustawione na nogach z rolkami i wypełnione piaskiem. Tak powstała pierwsza znana piaskownica.

Pomysł ten szybko przyjął się w Stanach Zjednoczonych, gdzie piaskownice znajdowały się głównie w biednych dzielnicach, często obok zarządzanych przez kobiety domów osiedlowych dla dzieci imigrantów. Publiczne miejsca zabaw z piaskiem szybko rozprzestrzeniły się w krajach uprzemysłowionych na początku XX wieku, ale w drugiej połowie stulecia ich liczba spadła z powodu rosnących obaw o ich rzekomą toksyczność z powodu odchodów zwierzęcych i zmniejszonej chęci władz miejskich do przeprowadzania niezbędnej, okazjonalnej konserwacji¹.

Pierwsze zabawki w piaskownicach

Najwcześniejsze znane zabawki do piaskownic obejmowały taczki, grabie, wiadra i łopaty oraz formy zwierząt i innych kształtów. Wszystkie były wykonywane z metalu. Obecnie zabawki są zwykle ograniczone do mniejszych narzędzi, które są wykonane raczej z tworzywa sztucznego niż z metalu².

W XXI wieku własciowości piasku oraz jego pochodnych zostały dokładnie zbadane i poznane. Piaskownice, a potem również piasek dynamiczny, kinetyczny i wszelkie jego odmiany na dobre zagościły do domów i ogrodów rodziców.

Zdj. Współczesny piasek dynamiczny TUBAN – Farma wraz z różnymi foremkami wykonanymi z plastiku.

Zabawa piaskiem kinetycznym lub dynamicznym i jego wartości terapeutyczne.

Piasek dynamiczny lub piasek kinetyczny, to specjalna mieszanka piasku i polimerów, która nadaje mu wyjątkowe właściwości. Jest miękki w dotyku, łatwy do formowania, a jednocześnie nie rozsypuje się tak łatwo jak tradycyjny piasek. Warto dodać, że piasek użyty do jego produkcji to prawdziwy, naturalny i oczyszczony piasek, który możemy spotkać w piaskownicy.

Popularność piasku dynamicznego wynika z coraz większej świadomości rodziców, którzy doceniają jego wartość jako zabawki wspomagającej rozwój. Co mówią na ten temat prawdziwe naukowe badania?

Piasek dynamiczny w terapii i wsparciu rozwoju dzieci – badania

Zespół badaczy z Politeknik Kesehatan Kemenkes w Malang (Indonezja) w 2022 roku przeprowadził badania dotyczace stymulacji układu nerwowego i rozwoju umiejętności motorycznych u dzieci. Dowiedli oni, że korzystanie z piasku kinetycznego może stymulować rozwój układu nerwowego wokół palców i dłoni dzieci, aby stały się bardziej dojrzałe i pozwoliły dzieciom wykonywać bardziej złożone czynności przy użyciu rąk. Zabawa piaskiem dynamicznym poprawiła więc motorykę małą.

Przed stymulacją piaskiem kinetycznym większość respondentów (65,2%) nie była w stanie opanować umiejętności motorycznych, a niewielki odsetek (9,5%) został sklasyfikowany jako zdolny. Po stymulacji piaskiem kinetycznym okazało się, że większość dzieci (73,91%) należała do kategorii już zdolnych do wykonania określonych czynności.³

Podobne badania wykonano rok później w 2023 roku na Unniversitas Negeri w Gorontalo (Indonezja). W ramach tych badań przetestowano 22 dzieci w wieku 5 i 6 lat. Badanie dotyczyło wpływu zabaw piaskiem kinetycznym na zdolność koordynacji ruchów oczu i rąk dzieci. Wyniki wykazały istotną różnicę w średniej wartości koordynacji wzrokowo-ruchowej dziecka przed i po terapii i istotny wpływ zabawy piaskiem kinetycznym na rozwój motoryki małej⁴.

Co o piasku dynamicznym mówi Światowa Organizacja Zdrowia?

Zalety zabawy róznymi rodzajami piasku dostrzega również Światowa Orgnizacja Zdrowia. Jej wytyczne dla małych dzieci⁵ stwierdzają, że powinny mieć one możliwość uczestniczenia w szeregu odpowiednich rozwojowo, bezpiecznych i przyjemnych aktywności fizycznych opartych na zabawie. Wytyczne sugerują również, że dzieci powinny być aktywne fizycznie przez co najmniej 180 minut z dowolną intensywnością w ciągu dnia. Zabawa w piasku jest potencjalnym sposobem na promowanie tych celów. Jego globalna popularność jest wysoka, a piaskownica i zabawy wszelkimi rodzajami piasku są najczęstszym stałym środowiskiem dla rozwoju wczesnej edukacji ECE⁶ (Early Childhood Education).

To nie wszystko. Zabawa w piasku jest integralną częścią wychowania fizycznego (WF) we wczesnych latach życia każdego dziecka (0-8 lat). Wychowanie fizyczne obejmuje badanie i stosowanie sposobów, w jakie dzieci nabywają umiejętności motoryczne, sprawnościowe, poznawcze i afektywne tak aby mogły stać się efektywne sprawnościowo przez całe swoje życie. Rozwój tych umiejętności ma bardzo duże znaczenie już na wstępnym etapie życia⁷.

Czego uczy zabawa piaskiem hydrofobowym?

Piasek hydrofobowy to doskonałe narzędzie do nauki o właściwościach fizycznych i chemicznych materiałów. Dzieci mogą obserwować, jak piasek zachowuje się w wodzie, co może być wstępem do rozmów na temat hydrofobii i innych zjawisk fizycznych. Posiada unikalną właściwość polegającą na odpychaniu wody, co sprawia, że piasek pozostaje suchy nawet po zanurzeniu w wodzie. Zabawa tym piaskiem rozwija również zdolności eksperymentalne i badawcze, zachęcając dzieci do zadawania pytań i poszukiwania odpowiedzi.

Unikalne właściwości piasku hydrofobowego otwierają przed dziećmi nowe możliwości zabawy. Mogą tworzyć podwodne konstrukcje, eksperymentować z formowaniem piasku pod wodą i odkrywać nowe sposoby interakcji z tym nietypowym materiałem. To doskonały sposób na rozwijanie kreatywności i wyobraźni.

Puszysty piasek fluffy – kolejna odmiana piasku dla dzieci.

Fluffy sand jest niezwykle lekki i nie rozsypuje się tak łatwo jak piasek dynamiczny. Ma zapach uwielbianej przez dzieci gumy balonowej. Z piasku łatwo można formować budowle i kształty. Zabawa nim to niezwykła sensoryczna przyjemność.

Podobnie jak piasek dynamiczny, piasek puszysty wspomaga rozwój umiejętności motorycznych. Manipulowanie piaskiem, ugniatanie go i formowanie w różne kształty stymuluje zdolności manualne oraz koordynację ręka-oko co udowodniły m.in badania opisane powyżej. Piasek puszysty może być również wykorzystywany w nauce kolorów, liczenia czy rozpoznawania kształtów.

Zdj. Puszysty piasek Fluffy

Kreatywność i walory edukacyjne piasku.

Kreatywność i walory edukacyjne to jedne z najważniejszych zalet zabawy tymi formami piasku. Dostrzegają to zarówno rodzice, terapeuci jak i producenci zabawek.

Sylwia Armijak – logopeda, neurologopeda i terapeuta miofunkcjonalny w artykule, zwróciła uwagę na to jak zaway sensoryczne, m.in piaskiem dynamicznym, wspierają rozwój mowy.

Oczywiście zabawa piaskiem może dotyczyć nie tylko realnej zabawy w piaskownicy. Producenci zabawek dostrzegają”modę” lub „trend” na wartościowe zabawki ale również ich wpływ na rozwój dziecka. Dlatego też oferta zabawek kreatywnych, edukacyjnych czy sensorycznych z roku na rok jest coraz większa.

 Zdj. Piaskiem dynamicznym można bawić się na różne sposoby.

Rozwój kreatywności a piasek dynamiczny i piasek kinetyczny

Rodzice niezbyt chętnie pozwalają dzieciom na zabawy „zwykłą” ziemią. Ilość bakterii i wirusów, a więc możliwość zarażenia, problem z utrzymaniem czystości rąk dzieci po zabawie są częstymi argumentami przeciwko zabawie w ziemii. Stanowi ona jednak istotny czynnik w rozwoju.

Zabawa piaskiem jest więc naturalną ewolucją nieformalnej zabawy „zwykłą” ziemią, w którą dzieci na całym świecie angażują się we wczesnym dzieciństwie. Biorąc pod uwagę, że piasek jest tanią i higieniczną alternatywą dla zwykłej „czarnej ziemii” jest on coraz bardziej doceniany jako jej zamiennik⁸.

Manipulowanie piaskiem, ugniatanie go i formowanie w różne kształty wzmacnia mięśnie dłoni i palców, co jest szczególnie ważne dla dzieci w wieku przedszkolnym. Ponadto, tworzenie różnych form i konstrukcji stymuluje wyobraźnię przestrzenną oraz zdolności planowania.

Nieograniczone możliwości tworzenia to jedna z największych zalet piasku dynamicznego. Dzieci mogą budować zamki, zwierzątka, a nawet realizować całe scenariusze zabawy, rozwijając przy tym swoją kreatywność. Zabawa piaskiem dynamicznym może stać się inspiracją do opowiadania historii i rozwijania umiejętności narracyjnych.

Nie bez znaczenie jest sam dotyk piasku, zwłaszcza dla dzieci z zabuczeniami sensorycznymi, motoryki małej czy wybiórczości pokarmowej. Dotykowy aspekt piasku jest niezwykle ważny dla rozwoju. Jego miękka, lekko lejąca się konsystencja dostarcza przyjemnych wrażeń dotykowych, co może działać relaksująco i redukować stres. Dzieci uczą się również rozróżniać różne tekstury i kształty, co jest kluczowe dla ich rozwoju sensorycznego.

Zabawa piaskiem – podsumowanie

Zarówno wyniki badań jak i idące za nimi doświadczenia rodziców jasno pokazują zalety wykorzystywania różnego rodzaju piasku w zabawach dzieci już od najmłodszych lat. Piasek dynamiczny i różne jego odmiany to nie tylko olbrzymia dawka kreatywności ale też nauka zachodzących procesów podczas jego mieszania, przekształcania lub zanurzania w wodzie.

Ważnym aspektem terapeutycznym piasku jest fakt, że zabawa nim znacznie poprawia koordynację na linii mózg – wzrok, mózg – dotyk, wzrok – dotyk co ma niebagatelny wpły na rozwój dzieci. Tworzenie kształtów, lepienie, mieszanie to też znaczna poprawa motoryki małej.

Rosnący trend zabawek kreatywnych nie jest więc oparty wyłącznie na chwilowej modzie, ale raczej na rosnącej świadomości rodziców i rozwoju wiedzy na temat wpływu zabaw masami plastycznymi na wiele aspektów dojrzewania dzieci.

Zabawki TUBAN są przebadane i bezpieczne dla dzieci, wolne od mikroplastiku. Otrzymują nagrody i wyróżnienia na polskich i zagranicznych targach.